De inflatie in de eurozone is met 0,3 procent gevaarlijk laag en de economie ‘verliest momentum’. De Europese Centrale Bank grijpt in. Naast een renteverlaging, zet ECB-president Mario Draghi nu ook de geldpers heel voorzichtig aan. 

De inflatie in de eurolanden bedraagt over heel 2014 waarschijnlijk niet meer dan 0,6 procent en de economie in de eurozone groeit in 2014 nog maar met een schamele 0,9 procent.

Niet alle leden van het bestuur van de ECB waren het eens, maar “een comfortabele meerderheid” vond volgens Draghi dat er nu echt iets moest gebeuren, zo stelde hij donderdag bij de toelichting op het rentebesluit.

Rente bijna naar nul

Het meest opvallende besluit is de verlaging van de rentetarieven met 0,1 procentpunt. Het belangrijkste rentetarief waartegen door banken geld geleend kan worden bij de centrale bank is nu 0,05 procent. De depositorente die banken krijgen als ze geld in Frankfurt parkeren, is gedaald tot -0,2 procent, wat betekent dat banken geld moeten betalen als ze geld bij de ECB laten staan.

Hoewel sommigen de renteverlaging van de ECB onverwacht noemen, is hij ook niet spectaculair te noemen. Normaliter probeert een centrale bank door de rente te verlagen banken aan te zetten om meer geld uit te lenen. De gedachte is dat banken de renteverlaging doorberekenen aan hun klanten waardoor die meer geld zullen gaan lenen om huizen en spullen te kopen.

Of een tiende procentpunt heel veel effect zal hebben, valt te betwijfelen. Bovendien is de rente al historisch laag en is het dus de vraag of de lage rente de oorzaak is van dat er weinig wordt uitgeleend. Effectief of niet, wat zeker lijkt, is dat de rente niet echt helemaal naar nul gaat. "We zitten aan de ondergrens", aldus Draghi.

Overigens had de renteverlaging donderdagmiddag wel meteen effect op de koers van de euro die fors daalde ten opzichte van de dollar. Dat laatste is goed nieuws, met name voor een exportland als Nederland waar bedrijven fors last hebben van de dure euro.

Inkopen van schulden

Een tweede maatregel die de ECB donderdag aankondigde is het opkopen van schuldpakketten, een maatregel die in feite neerkomt op het aanzetten van de geldpers.

De ECB zal vanaf oktober asset backed securities gaan opkopen. Dat zijn schuldpakketten die zijn samengesteld uit weer allemaal kleinere schulden, denk aan hypotheken en bedrijfsleningen. Ook wil de ECB andere vormen van schulden gaan opkopen. De exacte omvang van de opkoopoperatie wordt pas bekend gemaakt in oktober. Bronnen van persbureau Reuters spraken eerder over 500 miljard euro.

Doel van een dergelijk inkoopprogramma is tweeledig. Ten eerste schept de ECB op deze manier geld, min of meer dan.  Op een vraag donderdag of de centrale bank start met monetaire verruiming - lees: geld drukken - antwoordde Draghi 'nee'. De baas van de centrale bank stelde dat de ECB de schuldpakketjes accepteert als onderpand en in ruil daarvoor banken ruimte geeft om nieuwe leningen te verstrekken.

Op het moment dat banken dat doen komt er de facto meer geld in de economie, maar de ECB pompt het niet rechtstreeks in de markt. Op het moment dat de centrale bank direct schulden opkoopt en deze betaalt met vers geld, is volgens Draghi wel sprake van 'kwantitatieve versoepeling'.  Maar goed, dat is voor fijnproevers.

Ten tweede drukt de ECB door een opkoopprogramma de marktrente van schulden omlaag, want het aanbod van geld neemt toe, waardoor er minder rente voor gevraagd kan worden.

Langer en goedkoper lenen

Behalve bovenstaande maatregelen, had de ECB in juni al aangekondigd dat banken naast kortetermijnleningen, ook voor vier jaar mogen gaan lenen bij de centrale bank. Hiervoor was al een bedrag van 400 miljard euro beschikbaar.

Volgens econoom Mathijs Bouman hangt de renteverlaging vooral samen met bovenstaande maatregel.

Slappe hap of sterke stap?

Mario Draghi gaf in de toelichting op het rentebesluit toe dat het besluit over de extra maatregelen en de renteverlaging niet door iedereen in het bestuur van de ECB werd gesteund.

Hoewel Draghi de poppetjes niet bij naam noemt, is wel duidelijk dat de voorstanders van meer stimulerende maatregelen gezocht moeten worden in Zuid-Europa, terwijl de tegenstanders uit het noorden van de eurozone komen.

De vraag is nu of de stappen die nu zijn gezet voldoende effect op de Europese economie zullen hebben. Wat betreft het opkoopprogramma is het nog even wachten op de omvang ervan.

Een bedrag van 500 miljard euro over een periode van drie jaar, zoals Reuters eerder vandaag meldde, lijkt veel. "Maar echte kwantitatieve verruiming is dat nog niet", zegt Arne Petimezas, analist bij AFS en medewerker van Z24. "Het zal vast helpen, maar het is niet genoeg. Vergelijk het met het opkoopprogramma van de Fed (inmiddels deels afgebouwd, red.) die voor 85 miljard dollar per maand opkocht."

Mocht het rijtje maatregelen dat donderdag is aangekondigd niet genoeg zijn, dan heeft Draghi beloofd dat meer volgt. Hij stelde in zijn persconferentie dat de raad unaniem had besloten dat verregaande maatregelen volgen als de situatie in de eurozone nog verder verslechtert.

Wat de waarde is van die 'unanimiteit' is natuurlijk sterk de vraag, want over de maatregelen van donderdag was men het ook al niet allemaal eens.

Lees ook

Wall Street maakt vreugdesprongetje na renteverlaging ECB

Verrassende renteverlaging ECB bereikt doel: euro fors minder waard

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl